Mechteld ten Ham

Geplaatst op maandag 21 december 2015 om 21:50 — Laatst bijgewerkt op donderdag 26 juni 2025 om 14:38

Mechteld ten Ham (overleden 25 juli 1605) was een vrouw die in de begin van de 17e eeuw leefde in 's-Heerenberg. Ze werd bekend omdat ze op beschuldiging van hekserij werd veroordeeld en op de brandstapel verbrand.

In de Tachtigjarige Oorlog had het stadje 's-Heerenberg erg te lijden onder afwisselend de Spaanse en de Staatse troepen. De plaats werd verschillende malen geplunderd. Het was ook de tijd van de pest, die zorgde voor veel slachtoffers. Ook heksenvervolging kwam in deze periode nog voor. Mechteld ten Ham leefde in deze onrustige tijd een teruggetrokken bestaan. Ze stond bekend om haar uitspraken over de toekomst en de gezondheid van personen in haar omgeving. Mensen die daarin geloofden, zeiden dat ze het boze oog bezat.

Mechteld was wanhopig geworden omdat ze beschuldigd werd van hekserij door bijgelovige mensen die haar niet vertrouwden. Heksen werden in die tijd gezien als oorzaak van veel ellende en onheil. Om zich te zuiveren van alle blaam verzocht ze de Berghse magistraten om een gerechtelijke uitspraak. Ze was er van overtuigd dat dan bewezen zou worden dat ze geen heks was. De beschuldigingen zou ze bij een eerlijk proces kunnen weerleggen. Ze hoopte ook op de steun van de graaf en de magistraten.

Standvastig bleef Machteld verzoeken om een proces, ondanks dat sommige bestuurders haar adviseerden het niet zover te laten komen. Het proces kwam tenslotte op gang met zoals later bleek een noodlottig eindresultaat.

Lees meer op Berghapedia

Patrick Beveloo (Facebook 26-06-2025)

Mechteld heb ik bewust vormgegeven als een echt mens, een vrouw van vlees en bloed. Haar muts is voorgesteld als een eenvoudig vilten mutsje, met een platte, gevouwen bovenzijde – zoals je die in die tijd zou dragen. Haar armen en handen zijn 1-op-1 geboetseerd naar het voorbeeld van mijn vrouw. Door haar jeugdreuma zijn haar handen op een unieke manier gevormd, en juist die vormen heb ik willen tonen – kwetsbaar, echt.

De bezem in haar hand is een traditionele berkenbezem, zoals men die vroeger maakte: de steel is verhit en gebogen voor comfort, volgens de ambachtelijke werkwijze van toen. Haar jurk wappert in de wind – een detail dat haar dynamiek en beweging geeft.

Voor het gezicht – ogen, neus, mond, kaaklijn – hebben mensen uit 's-Heerenberg geposeerd. Onder hen zelfs mijn eigen moeder.

Vanuit het zijaanzicht is haar pose ontleend aan het logo van de Stichting Mechteld ten Ham, conform de wens van de opdrachtgever voor “625 jaar stad”.

Toch is Mechteld meer dan een silhouet of symbool. Ik heb haar afgebeeld als een echt persoon – een romantische, menselijke weergave met een duidelijke boodschap:

Van een afstand, of vanuit een bepaalde blik, lijkt het misschien alsof er een heks staat. Maar kom dichterbij. Kijk goed. Laat je niet leiden door het oordeel van anderen, door vooroordelen of beschuldigingen. Kijk vanuit je hart – en je ziet een eenvoudig dametje uit 's-Heerenberg.

Volgens overlevering woonde zij naast Heinrich van Groenen, de rechter. Hij woonde in het Groenenhuis – het pand dat direct achter haar staat. Dáár is Mechteld nu op een voetstuk geplaatst. En dat heeft ze verdiend.

Wie haar toch enkel wil zien als 'heks', wie blijft hangen in stereotypes of oordelen van anderen, zou zich eens moeten verdiepen in wat hier in 1605 werkelijk gebeurde.

Mechteld was geen sprookjesfiguur. Ze heeft echt bestaan.

Daarom wijst ze in het beeld naar het kasteel. Dáár werd zij berecht. Dáár werd ze tot heks verklaard.

Laten we de geschiedenis niet vergeten. Voor je het weet, begint er een nieuwe heksenjacht – dit keer naar een beeld... of de maker ervan.

Patrick Joan Lambert Beverloo

Beeldend kunstenaar