1 Ni-js
Geplaatst op donderdag 16 december 2021 om 20:01 — Laatst bijgewerkt op maandag 7 oktober 2024 om 22:36
Verwijzingen naar nieuwsberichten op de startpagina
- 2024
- 2024-04-12 HKB Café Dialect
- 2024-01-02 Nieuwtjes van de dialectgroep
- 2023
- 2023-12-01 Dialectwarkgroep
- 2022
- 2022-12-23 Op te poetse woorde december 2022
- 2021
- 2021-12-14 Hij is er, de cursus Barghs
- 2021-05-01 Laatste nieuws van de dialectwerkgroep
- 2020
- 2019
- 2018
- 2018-10-30 Groot Barghs dictee 2018 met 3 winnaars
- 2018-03-25 Oost Gelders Streektaal Dictee 2018
- 2018-02-05 Henk Harmsen aover 'n Trop Barghse Weurd
- 2018-02-08 en 28 Training van de WALD-spelling op 8 en 28 februari 2018 ni-js-van-de-dialectwerkgroep
- 2017
- 2016
Oudere nieuwsberichten:
Impressie van een actieve dialectwerkgroep 2016
Impressie van een actieve dialectwerkgroep.
Jaaroverzicht van 2016, samengesteld voor de jaarvergadering van de Heemkundekring Bergh 2017.
Bekijk deze impressie via onderstaande link:
Opnamen tbv streektaalquiz 'Alles Plat'.
Op 6 juni jl zijn er door Omroep Gelderland opnamen gemaakt ten behoeve van de streektaalquiz 'Alles Plat'. Bekijk het filmpje dat de werkgroep van deze opnamedag maakte via onderstaande link:
Verhalen van de blauwe fiets
Van dialectwerkgroep-lid Willem Straub verschenen nu posthuum de commentaren, oneliners en verhalen die hij tussen juni 2013 en zijn overlijden in december 2015 online op facebook publiceerde. Het -kleine en kloeke- boek kreeg de titel "Verhalen van de blauwe fiets" en is door de familie in eigen beheer uitgegeven.
Lezing HKB i.s.m. het ECAL dialect en de grens
Vooraankondiging: In samenwerking met de HKB vindt op 9 maart a.s. in het gebouw van het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) in Doetinchem een bijzondere lezing plaats. De aan de Duitse kant bekende dialectoloog en auteur Georg Cornelissen uit Kevelaer geeft zijn visie op ons dialectlandschap vanuit de Zwanentoren van Kleef gezien. Hoe heeft de grens ons gemeenschappelijk Kleverlands dialect veranderd? Reserveer deze datum vast in uw agenda.
Inventariseren en inscannen van verhalen
De dialectwerkgroep is begonnen met het inventariseren en inscannen van verhalen. In de loop der jaren zijn zowel in lokale en regionale kranten als ook in ons blad Old Ni-js veel teksten in ons dialect verschenen. Aangenomen mag worden, dat een aantal mensen in Bergh dergelijke stukken hebben bewaard. De werkgroep zou daar graag kopieën van willen ontvangen.
De dialectwerkgroep is bovendien van plan om interviews af te nemen met Berghenaren -oud en jong- die in het dialect over al dan niet bijzondere belevenissen kunnen vertellen. Zo bouwen we een audio-verhalenbank op.
Graag reageren via het contactformulier
Van kukenbruujers en kalverkrujjers
Op 'n ollejaorsaovend, toe'w nao 't ni-jjaorwensen en 't schieten met de buurt bi-j mekaar zatten, kwam 't gesprek aover vrogger, dat met ni-jjaor de neringdoenden achter mekaar kwammen met de raekes (rekeningen). 't Was 'n heel geloop, maor wel gemutelek. Tot de oorlog bIef dat zo. Daor ha'j de smid, de boerentimmerman, de huusschilder en kappers, die allemaol met de raekes kwamme. De hele maond december zatte ze te schrieve urn de raekes klaor te kriege.Vrogger zeie ze, a'j iemand 'n vriendendienst had beweze, veur de grap: ,Gi-j mot mien met ni-jjaor de reakening mor sture', bi-j veurbeeld as bure hielpe as der 'n koe melk wier of as der 'n groot bed van baoven naor onderen moes. 'n Old-aannaemer wis nog hoe hi-j as jong der op uut gestuurd wier met raekes.
Wil gi-j meer lèze dan kiek mor in Old Ni-js nr. 92. A-j den nie:t heb, kö-j 'm los kope in ons Heemkundehuus.
Koosje Meijnen
Dialekwarkgroep 2015
’t Begon met ’n gezellige reünie van de jaorgang 1960-66 van de laegere school uut Zeddam. Daor wier natuurluk plat gepraot. En gevraog hoe ’t met ons dialek in ’t Barghse land now steet. En waorum de Heemkundekring Bargh gin warkgroep het, den zich veur onze taal stark mik.
Een paar oriëntatiebi-jeenkomsten, georganiseerd deur de klasgenoten Toon Hebing en Antoon Berentsen, bi-j Geerdink in Zeddam wiejer en toen waren de doelen helder en de ‘Dialectwerkgroep Bargh’ was ge- bore.
De aanvraog veur opname in de heemkundekring was snel gedaon en zo presenteerde zich de dialekwarkgroep al in mei 2014 op de eerste Heemkundedag van de HKB met ’n afwisselend, muzikaal en informatief programma.
Wie zun now de minse die zich stark make veur onze streektaal? Toon Hebing en Lau Bisselink die samen lid zun van de warkgroep, maor al völle jaore ’t duo Fris van de Draod vorme. Op carnavalszondag 15 februari kregge ze veur hun lied ‘Polonaise- fluitje’ de Carnavalskraker trofee van Radio Optimaal FM. Met hun dialekliederen zun ze ’n starke troefkaart in de werving veur ’t Barghs dialek. Samen met Ed te Pas, Henk Harmsen en Jan Jansen bouwen ze baoven- dien aan de verzameling dialekverhale die wi-j as dialekwarkgroep wille laote heure.
Hier hebbe wi-j Alouis Geerling. Ook hi-j is deur zien media-optreden veur onze campagne onmisbaar. Hi-j schrif aover zichzelf ‘t volgende: Ik bun geboren in ’t ziekehuus in ’s-Heerenbarg en opgegraöjd in Azem. Ik bun ééntalig, dus in ’t plat opgevoed, zoas dat toen meestal in de dörpkes ’t geval was. Umdat mien vrouw ook plat prut, doen wi-j dat samen thuus nog altied. Ik heb plat praote altied mooi gevonde en hol ’t now ook nog bi-j in de warkgroep. Samen met Gemmy en met Willem make wi-j ‘n promotie-filmke veur ’t Barghs dialek en veur onze warkgroep. Ik hol ook völ van olde gebruuke en van foto’s/ films uut de olde tied, met mooie sfeerbeel- den. Daorum heb ik op facebook de groep “Kom Je Ook Uit Azewijn?” – ‘een site voor alle Azewijners, oud Azewijners en mensen die Azewijn een warm hart toedragen’- gestart, waor ik dat allemaol kwiet kan.
Wi-j hebbe aan de schole in Bargh ’n lespakket veur rond de feestdagen carnaval en Paose aangeboje. Henk is bi-j iedereen in Bargh welbekend as journalist van De Gelderlander, waor hi-j met name ook aover streektaal en streekcultuur publiceert. Henk’s naam steet ook onder “’n Trop Bargh- se Weurd”, ’t woordeboek van ons Barghs dia- lek, dat al in 1982 verscheen as onderdeel van ’t Woordenboek van de Achterhoekse en Lie- mersse Dialekten (WALD). Gerard Fenneman vertelt graag aover zien wereldreizen, veural in Afrika, maor gebore in Lengel en woon- achtig in Azem zet hi-j zich ook graag in veur ’t dialek. Jan Jansen kenne de bezuukers van Huus Bargh en heemkundebi-jeenkomsten wel as lid van de Midwinterhoorngroep. Hi-j kan daor boeiend aover vertelle, net as aover heel völ andere wetenswaardigheden. Want as IVN-gids leidt hi-j de gasten (of hiet dat tegenwoordig alleen nog maor ‘toeristen’?) in Bargh rond. Maria van Rossum-Heuvel het zich nog onlangs veur de groep aangemeld. Zi-j kump uut ’s-Heerenbarg en uut ’t onder- wies, dus hilp graag um eur moedertaal veur ’t voetlicht te brenge.
De warkgroep kump meestal in ’t Heemkundehuus bi-j mekaar.
Ed te Pas is behalve verhalen-man ook ver- diensteluk fotograaf –tot veur köt ook in de HKB fotowarkgroep- en was in staot um de foto te make en zich eigen d’r in te montere. Dat belaof wat veur de publiciteit die de dia- lekgroep nog geet make.
Wie Stads-TV Bergh kent, den kent zeker ook ’t verdienstelukke filmische wark van Gemmy Kraaijeveld. Samen met Alouis Geer- ling en Willem Straub wark zi-j aan ’n wer- vende film veur ’t Barghs plat. Willem Straub is as streektaalverteller bi-j uutstek geschik veur disse aktiviteit. Op zien facebook-pagina vertelt hi-j Barghse anekdotes, zoas disse köt veur de carneval van dit jaor:“Op zaoterdag- marge stao-j al heel vroeg klaor, ieder jaor weer, met in de éne hand de lempkes en de andere hand aan 'n leer. De päöl die neudig zun staon al 'n wèèk stevig in de grond,...“
De groep wördt veurgezaete deur Antoon Berentsen, in disse Old Ni-js-uutgave ook al as lid van de redactie veurgesteld. Antoon kump uut Zeddam, woont echter 80 km wiejer, maor, zoals HKB-bestuurslid Edwin Zweers aover ‘m zei: Gi-j krieg
Antoon wel uut Bargh, maor Bargh niet uut Antoon. Zien rol is behalve coördinerend ook den van veurlichter. As taalkundige (germa- nist) hult hi-j bi-j diverse gelegenheden lae- zingen aover de achtergronde van ‘t Neder- frankisch dialek van de Liemers.
Bron: Old Ni-js (maart 2015)
Dialekwarkgroep 2014
Leden van de Dialekwarkgroep 2014, v.l.n.r.: Ed te Pas, Jan Jansen, Alouis Geerling, Maria van Rossum-Heuvel, Gerard Fenneman, Henk Harmsen, Antoon Berentsen, Gemmy Kraaijeveld
Bergh in de Liemers
Een ‘hot item’ is de laatste tijd de vraag wat je moet verstaan onder Achterhoek – Graafschap – Liemers. Johan Godschalk uit Loil heeft vorige maand voor de Heemkundekring Bergh een voordracht gehouden onder de titel; ’De Achterhoek, maar waar ligt het?’ Goeie vraag! Maar over de Liemers sprak hij niet. Hij dacht dat daar weinig van bekend was en dat daar nog maar eens goed op gestudeerd moest worden. – De webmaster van onze website wilde de lezers uit de tent lokken door hun ‘Heimatgevoel’ te testen: hoor je bij de Liemers of bij de Achterhoek? Maar natuurlijk wist hij zelf heel erg goed dat Bergh bij de Liemers hoort. Hij wilde proberen een discussie op gang te brengen, waardoor het bewustzijn van de eigen Heimat wordt opgerakeld. – Naar aanleiding daarvan schreef Theo Ament een artikeltje in De Gelderlander onder de kop ‘Heemkundekring Bergh op zoek naar identiteit’. Alsof wij niet zouden weten dat wij in het Liemerse land wonen! Theo had de oproep van onze webmaster niet begrepen.
Dat Bergh en alles wat ligt tussen Rijn, IJssel en Oude IJssel van heel erg ouds - vanaf de tijd van de Romeinen die hier opereerden van het jaar 0 tot bijna 500 - in de Liemers ligt. De naam Liemers is immers een verbastering van de naam Limes = grensgebied, namelijk van het Romeinse Rijk.
Onze Heemkundekring wist dit altijd al. En nu kregen wij de hier volgende brief van ‘Get van de Dassestroat’. Hij weet het ook, geheid zeker!
Aan de veurzitster van de Heemkundekring Bargh
't geet euver : Bargh; Liemers of Achterhoek
Datum : 27 oktober '06
Mien deern,
Now he'k toch van de wae-k geheurd da-j wette wilt of Bargh now bi-j de Achterhoek heurt of dat 't Liemers waeze mot.
Ik dach zo bi'j mien eiges daor mo'k toch drek warstelligheid van make want die arme deern wet niet ens waor ze thuus is en ze zit wel de minse veur die alles wette van Bargh, wa. En umdat ik van mien eiges gin grootmoel bun stuur ik ow maor een zettelke dan kö-j 't noch 's gemütlijk nao lea-ze.
Veur mien is 't jao ga gin vraog meer, wa. Ik wet dat al lang, mien opa den had 't d'r al äöver en zörge had den man toch nie-t want den had nog gin naegel um de kont te krabbe.
Hör 's hen zeide hi'j dan altied,
waor zeg gi-j gi-j en heurt gi'j ie
waor heurt g'ij de "N" en doe- ze 't gemütlijk zonder den.
A-j dan nie-t kon zegge dat dat in de Liemers was, dan kon den toch onwies kwaod wodde. Van oldsher zun wi-j naor den Pruus gegaon, 't Kleefse land - Emmerik - Zaender - Die-m. Veur de letste oorlog hadde wi-j allenig wark in Emmerich of nog wiejer op den Pruus an.
Waor komme anders de riefkes he-r, zei hij dan giftig en meester Klaassen het 't ok gezeid, van vrogger he-r motte hier Franke en Sakse gezaete hebbe en wi-j hebbe toch de taal van de Franke en die lu-j van achter de Iessel motte Sakse wea-ze. Wi-j zun van Karel de Grote en den het die Sakse een heavig köpke kleiner gehakt.
Meester Klaassen zei altied, tusse Rien - Iessel en ok den olden, met een stukske Pruus van äöver den göät, daor lig mien heimat, daor vuul ik mien thuus!
Ok het mien opoe 'n keer een boek van den olden Van Heek gekrege, den wist 't ok wel want dat was zien Gedenkboek en dat ging euver de Liemers en nie-t de Achterhoek, den wist wel waor zien kasteel stond.
Tegeswoordig wette die blage daor niks meer van. Heure Normaal en denke dat ze de Graafschap zie-n voetballe. Now MvR kump d'r weer an en dan zie'j pas ech voetballe en iedereen maor schreeuwe da's de Achterhoek. Dus krae-je die blage maor nao. Wette die völ.
De krant mik 't d'r al nie-t baeter op. Vroeger zat Bargh onder 't hoofstuk Graafschap. Gin mins den dat snapte maor laot haer wae-ze. Maar tegeswoordig is 't inens de Achterhoek waor Bargh onder vilt.
En now Bargh en Die-m één gemeente zun, is 't nog völ dommer in de krant gewodde. Bargh is nog Achterhoek en Diem vilt onder de Liemers. En die krant maor schreeuwe "WAAR U WOONT DAAR WIL IK OVER LEZEN". Ze wette eiges niet ens hoe de stat aan 't varken gräö-t. Eén gemeente onder twee verscheidene edities. Maor dat krie-j met die stadslu-j uut Döttekum: as hun eige stadsredactie maar groot genog blif! Daor drae-jt 't allenig um.
Maor laot et wae-ze, mien deern. Gi-j wet now hoe 't in mekaar zit. Dus zit daor now nie-t meer äöver te näöle.
Laot 't ow goed gaon. Get van de Dassestraot.
Negentig
In 'Genealogie Van Onna' plaatste Jan van Onna onderstaand verhaal van Thea Thoben - in eigen dialect - dat eerder in Old Ni-js nummer 39 (december 1997) van de Heemkundekring stond. Een doorbraak in literaire kringen moet niet worden uitgesloten. Temeer omdat enkele weken geleden in de zaterdagbijlage van de Telegraaf ook een artikel van haar is geplaatst: Balkenbrij.
Ak binnenkom, zit ze te dutte in de stoel, de bril leit nève eur op 't kasje. Soms het ze mien de kamer in heure komme, maor soms ook niet. Ak eur 'n kus gèf en efkes knuffel, zeit ze bli-j: 'Och, bu gi-j dat'. Dan wet ze geleuf ik nie:t da'k um de andere middag bi-j eur kom. Soms verwisselt ze mien ook met één van eur zusters die allemoal allang dood bun. Dan het ze 'n bietje in 't verleden geleafd. Ik goa koffie zette en geaf eur 'n köpke in de hand.
Magere hande het ze gekrege met dikke blauwe aore en rimpelig vel. Hoevöl luiers hebben deze hande gewasse, hoevöl erpels gescheld en hoe duk de dubbeltjes um motte dreaje, umdat d'r eigelijk nooit genoeg was veur de grote huusholling.
Hoevöl tröntjes zol ze d'r met afgeveagd hebbe, van eur kindere maor ook van eur eiges. Now ligge deze hande stil in eur slip, meestal gevoale asof ze be:jt. Duk dre:jt ze de duume um mekaar en is ze met eur gedachte wiet weg in de tied van vroeger.
Iedere keer vertelt ze weer de eigeste olde verhale die ik al wel duuzend keer geheurd heb. Dan wi'k wel es zegge: 'Moeder, dat he'j al zo duk verteld'. Maor och, dan denk ik maor: met wie mot ze d'r anders över proate? D'r is gin mins meer över van die ze vroeger gekend het.
Ze is negentig.
Bron: Montferland Nieuws 30 november 2004
't Bedsprei
Op 29 januari 1987 hield de Heemkundekring Bergh een daverende dialectavond in de kelder van Huis Bergh, samen met dialectvrienden uit Elten en Emmerik. De avond werd voortreffelijk geleid door wijlen Theed Hendriksen. Zelf bracht hij het volgende verhaal dat eerder in Old Ni-js nummer 37 (1997) werd geplaatst. Waar Theed afweek van het Standaard Waskuupen Dialect, is dit door de redactie van het Montferland Nieuws aangepast.
In 1944 is Emmerik gebombardeerd. Völ minsen trokke weg umdat zi-j gin onderdak meer hadden. Nao de oorlog kwamme ze terug. 'n Echpaar kwam bi-j wat ooit eurlie huus was gewèès. Daor was gin brandbom op gevallen, maor 't was wel 'n grote puinhoop. Zi-j ginge zuuke, of d'r nog wat bruukbaors bi-j was. Maor ja, 't wassen kapotte stùùl, kapotte taofels en gao zo maor wiejer.
Uutendeluk von de vrouw 'n bedsprei. Dat sprei had zi-j ooit 's gemaakt. 't Was zo'n grote van 'n tweepersoons ledikant van drie bi-j twee en 'n halve meter. Eur man vroeg wat ze daor met wol. Zi-j wol 't sprei uuttrekke en dan van 't gare sök breien. Die sök wol zi-j gaon gebruuke as ruilwaar. Bi-j 'n boerin in Hüthum kreg zi-j veur één paar sök één pont goeie botter.
Elke veertien daag had zi-j 'n paar sök klaor en ging dan op Hüthum aan, gaf de sök af en kreg d'r botter veur. An alles kump 'n end (behalve an un wos: den het twee ende), dus ook aan 't gare. Uut 't letste bölleke kon de vrouw maor één sok breie. Ze ging toch maor met den ene sok naor de boerin, want zi-j dach dat de boerin den ene d'r wel bi-j zol wille hemme, as d'r soms is één kapot ging. Ze wol d'r 'n half pond botter veur hemme. Dat kreg ze ook, want de boerin zei dat ze met den ene sok heel arg bli-j was. Ze vertelde ook weurum. Zi-j had alle sök uutgetrokke en van 't gare 'n bedsprei gemaak. Zi-j kwam now nog krek zo'n klein bölleke teköt...
Bron: Montferland Nieuws, 9 november 2004
Opwarmer voor Vastelaovend
Op donderdag 12 februari 2004 blikt 'Keiridder' de Heemkundekring in de Theeschenkerij van Huis Bergh vooruit op het carnaval. De heer W. Stein - voorzitter van de Olde Waskupen - neemt om 20.00 uur het woord.
Als opwarmer verzamelde de Heemkundekring enkele 'foekepotliedjes' zoals die bij de buren werden gezongen: in Salland (Raalte), Huissen en Kleef. In Old Ni-js nummer 1 staat een couplet zoals gezongen in Bergh, dat veel lijkt op het Raaltens.
Salland
Foekepotterie, foekepotterie
geef mie 'n een cent en dan gao'k vurbie.
'k Hebbe al zo lange met de foekepot eloopn,
'k Heb gin cent um brood te koopn.
Foekepotterie, foekepotterie,
Geef mie 'n cent en dan goa'k vurbie.
Vastenoavend is't vanoavend,
Houw moar op de busse.
Alle mooie meissies hebben wat,
Behalve ik en mie zuster.
Vrouw geef mie dit,
Vrouw geef mie dat,
Geef mie 'n stuk van de varkensstat
As mie zuster trouwen geet,
Dan trouwt ze met de bäker
Warme kedetties met koale botter,
O dat smaekt zo läkker.
Vrouw geef mie dit,
Vrouw geef mie dat,
Geef mie 'n stuk van de varkensstat
Huissen
Liefste blanke moeder,
Gif mien 'n stukske spek.
Dreug brood heb ik gebrek.
Schone jonge vrouwe,
Wil maor gaon trouwe
Vur plezier.
't Hèb al zo lang mè de foekepot gelope,
En nog gin centje um brood te kope,
Foekepotteri'j
Foekepotteri'j
Gif mien 'n centje
Dan gao'k vurbi'j!
Kleef
Fastelovend
kömp van avond,
blenken op de Bössen,
hier ene Stuhl
en dor ene Stuhl
en dor en Mettwosch tössen.
Fraw gew ons die lange Wosch,
lot die kotten hangen.
Wenn die langen gegeten sin,
dann süllen die kotten wall bäter sin.
Bron: Montferland Nieuws, februari 2004.
Barghse spreuken en gezegden (deel 2)
Deel 1 van de "Barghse spreuken en gezegden" stond in het Monterfland Nieuws van 22 juni 2004. in het Montferland Nieuws. Bij een lange klank is niet de WALD-spelling aangehouden. De dubbele punt is vervangen door een accent grave ( è, ù ). Ook enkele andere woorden volgens de WALd-spelling zijn door de redactie van Montferland Nieuws gewijzigd in standaard Waskuupen-taal. Bijvoorbeeld: zaaien = zaeje = zèèje, grens = gäöt = geût. Daarover later meer. Men kan nog steeds op maandagavond tussen 7 en 9 uur Berghse spreuken en gezegden inleveren in het home van de Heemkundekring aan het Stadsplein te 's-Heerenberg.
- A-j wilt driève, mo'j scheûp kope: Zich niet laten opjutten; haastige spoed is zelden goed.
- Met de familie mo'j wandele en niet handele: Geldkwesties moet je buiten de familie houden: "Ze mièke met de arfenis nog ruuzie um 'n paar olde klump."
- Meer soorten gruщn zun d'r niet: Wordt gezegd als iemand niet in de gaten heeft dat het stoplicht op groen is gesprongen.
Liefhebbers van 'Boerenwiesheid' kunnen in Old Ni-js nummer 52 op bladzijde 160 meer van hun gading vinden. Eén voorbeeld: "Now mo-j eers nog knolle zèèje", zei de boer. "Zèèj eers maor es 't zaod", zei de knech, "dan krie-j van eiges knolle".
As Oranje eûver twee jaor metduùt aan de WK, trik de hele bups de geût weer eûver. 't Is daorum hendig um te wette dat aan de andere kant van de geût pilsner niet krek allens is as bier. Ze make daor verschil tussen lich en donker bier (niet te verwarre met old bruun). In Bargh zegge wi-j: "Mik niet uut, as 't maor nat is."
Bron: Montferland Nieuws 3 augustus 2004
Tekst: Dialect